روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران و روسیه در دوره دوم حکومت صفویه (1136ـ996 ق/ 1724 ـ1588م)

ظهور حکومت صفویه(1135-907ق) در قرن 10ق/16م نشانه ی آغاز دوران جدید در تاریخ ایران است. دوره زمامداری خاندان صفویه موجب دگرگونی هایی در نظام سیاسی مذهبی و فرهنگی ایران کهن شد که از جمله شاخص های ویژه ی آن عبارت اند از: احیای سنت سلطنت قدیم، دستیابی به مرزهای تاریخی ایران، استقرار نظامی و سیاسی جدید و رسمیت مذهب تشیع و گسترش آن، ترقی و ایجاد زمینه ی مناسب برای توسعه ی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، تجدید حیات هنر و معماری که اثرات آن تا سده ها برجای ماند.هم سو با دگرگونی های جدید در غرب از سده ی پانزدهم میلادی و ظهور روابط سیاسی- تجاری نوین، صفویان نیز با ایجاد روابط سیاسی گسترده به ویژه با اروپاییان، زمینه ی ورود ایران را در عرصه ی اقتصادی و سیاسی جهانی فراهم کردند. بازرگانان اروپایی به منظور برقراری تماس با ایران علاوه بر موقعیت اقتصادی، ایران را مسیر مناسبی برای تجارت مشرق زمین می دیدند در این میان راه های شمالی نیز امکان زیادی را برای روسیه فراهم می ساخت که از طرف دریای خزر و سرزمین های شرق و غرب این دریا رابطه ی خود را با ایران برقرار نمایند. رقابت و دشمنی ایران شیعی با عثمانی سنی زمینه ی نزدیکی اروپاییان را با ایران فراهم آورد. در این شرایط علاوه بر حضور قدرت های مهم اروپایی چون پرتغال، انگلیس، هلند در حوزه روابط سیاسی- اقتصادی ایران و روسیه نیز که به مرزهای شمالی ایران نزدیک بود سیاست خود را معطوف به برقراری مناسبات سیاسی اقتصادی نمود. محور اصلی مباحث مطرح در این پایان نامه، تبین و توضیح روابط دو کشور به ویژه در عرصه ی سیاسی و اقتصادی است. بدین منظور با طرح شرایط حکومت صفوی در دوره ی دوم (1135-996ق) به ضرورت ها و چگونگی این روابط پرداخته شده است. حاصل بررسی، آشکار شدن سه مرحله رونق، میانه و فترت در روابط دو کشور است که دوره ی رونق آن همزمان با حکومت عباس اول ( 1038-996ق ) و دوره فترت همزمان با دوره ی شاه سلیمان و سلطان حسین (1135-1105ق) است. حجم قابل توجهی از آگاهی ها درباره ی روابط اقتصادی و سیاسی است. این نکته نشانگر نوع نگرش فرمانروایان دو کشور به هدف و غایت روابط است.